Een week of twee geleden viel een jonge vrouw voor mijn ogen dood neer. Of bijna dood neer, eigenlijk, want met drie omstanders hebben we meteen reanimatie ingezet en 112 ingeschakeld. Lang verhaal kort: de vrouw heeft het overleefd, én het was ontzettend heftig voor iedereen die er nauw bij betrokken was geweest.
Het leven uit iemand zien vertrekken gaat tenslotte niet in je koude kleren zitten
Zeker niet als die iemand een jong mens is, met nog een heel leven voor zich. Dat ik de dagen daarna onder hoogspanning stond, in mijn hoofd het hele gebeuren steeds weer opnieuw afspeelde en af en toe overvallen werd door beelden, geluiden en emoties, vond ik zelf dan ook niet vreemd. Na 29 jaar leven, 4 jaar trauma-onderzoek en de nodige stressvolle life events weet ik inmiddels iets over hoe dat werkt.
Maar een heleboel mensen weten dat niet, wat de impact van trauma kan zijn
Op je hele systeem, je hele leven lang. Het verbaast me dan ook met regelmaat, als iemand mij over klachten vertelt die ik goed kan duiden gezien gebeurtenissen eromheen, maar voor de persoon in kwestie totaal onverklaarbaar lijken. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de omstander die de vrouw had gereanimeerd, terwijl ik de ambulance stond op te wachten. Hij had dezelfde ervaringen als ik naderhand, maar kon het niet goed begrijpen.
Zijn eigen reactie maakte hem extra nerveus (want gek?!), tot ik uitlegde dat het heel normaal was, en het vanzelf zou slijten
Ander praktijkvoorbeeld: toen ik als psycholoog bij 113 werkte sprak ik wel eens met (oud) militairen die allerlei afschuwelijke dingen hadden meegemaakt, overduidelijk last hadden van PTSS, maar daar zelf geen enkel inzicht in hadden. Het was zelfs nog nooit in ze opgekomen, dat dat zou kunnen verklaren waarom ze deden wat ze deden (of juist niet) en voelde wat ze voelde (of juist niet). Het feit dat ze nu met suïcidale gedachten kampten, zag ik vooral als een teken van intense machteloosheid over een post-traumatische reactie die ze maar niet begrepen.
Uitleggen dat het gedrag, de emoties en de herbelevingen verklaarbaar en te duiden waren, bood hen een heel nieuw perspectief
Een perspectief waarin er ruimte ontstond om naast suïcide ook aan behandeling te kunnen gaan denken, zelfs aan herstel. Letterlijk een levende uitweg uit hun lijden, door op de allereerste plaats te begrijpen wat er met ze gebeurden. En gebeurd was.
Je biografie beïnvloedt je biologie, dat leerde ik al vroeg
Inmiddels doe ik er ook promotieonderzoek naar, hoe stressvolle gebeurtenissen uit je leven psychofysiologische processen zoals hartslag en spierspanning beïnvloeden in het hier en nu. Nog steeds, ook al vond de stress of het trauma in de vroege kinderenjaren plaats. Juist dan, eigenlijk. Want onderzoek laat zien dat met name het meemaken van stressvolle gebeurtenissen op (zeer) jonge leeftijd een grote impact kan hebben op je hele fysiek en welzijn. Van neurotransmitters tot immuunsysteem, van hormonen tot hersenontwikkeling.
Overigens geldt het op elke leeftijd: trauma laat sporen na
Soms zijn ze overduidelijk en ervaar je ze bewust, soms zijn ze zo subtiel of onbewust dat je er nooit grip op krijgt. Laat staan dat je ze ooit zal kunnen begrijpen. Tot dat iemand het je laat zien. Precies daarom is het ook zo belangrijk om trauma altijd uit te vragen, als iemand zich met vage of minder vage psychische klachten presenteert. Niet zelden gaat er bijvoorbeeld aan een psychose een reeks stressvolle – of ronduit traumatische – gebeurtenissen vooraf. Die psychose dan puur symptomatisch behandelen zonder iets aan de onderliggende pijn te doen, is een gevalletje korte-termijn oplossing die vroeg of laat vanzelf weer terugslaat.
Want pijn of stress die je lijf heeft opgeslagen, zoekt hoe dan ook een uitweg
Een uitweg die zich kan aandienen in de vorm van psychose, een eetstoornis of middelengebruik, maar ook als allerhande (onverklaarbare) lichamelijke klachten zoals darmproblemen, huidklachten of een falend immuunsysteem. Voorbij gaan aan de diepere betekenis daarvan en enkel aan de oppervlakte pleisters plakken (of pillen toedienen), leidt zelden tot een gewenst en houdbaar resultaat.
Wees zeker als hulpverlener dus altijd trauma-sensitief, want begrijpen hoe vroeger doorleeft in het hier en nu, is waar herstel na trauma begint.
Deze blog werd eerder gepubliceerd op www.psychosenet.nl